Słownik dostępności

Ableizm

Przejaw dyskryminacji, uprzedzenia, niechęci wrogości względem osób niepełnosprawnych, szczególnie wyróżniających się odmiennością fizyczną. Postrzeganie osób niepełnosprawnych jako gorsze niż osoby pełnosprawne. Stereotypowe podejście do niepełnosprawności, katalogowanie rodzaju niepełnosprawności z przypisaną cechą odbioru (np. osoby poruszające się na wózkach zawsze są niepełnosprawne intelektualnie).

Asystent

Osoba, która powinna być wsparciem dla osoby niepełnosprawnej. Poinstruowana przez użytkownika ze szczególnymi potrzebami może służyć pomocą przy wykonywaniu różnych czynności ale przede wszystkim powinna zachęcać, motywować, pobudzać do aktywności.

Autyzm

Autos (grec. Sam) Inny wariant rozwoju sensorycznego, poznawczego, intelektualnego. Przejawia się uwidocznionym odmiennym sposobem funkcjonowania w obszarach interakcji społecznych, komunikacji oraz zachowania się. Może się objawiać w różny sposób u poszczególnych osób. Często towarzyszą wszelkiego rodzaju objawy strachu, zaburzeń snu i odżywiania, napady paniki, złości, agresji, stereotypowe zachowania, manieryzmy ruchowe.

Balkonik

Urządzenie, które pozwala osobie mającej problemy z poruszaniem się zachować równowagę. Może być na kółkach lub nogach. Pozwala na wykorzystanie dodatkowych punktów podparcia.

Balustrady

Pełnią funkcję bezpieczeństwa. Zabezpieczają krawędzie elementów takich jak schody czy też mogą stanowić przegrodę pomiędzy pomieszczeniami czy ich częściami.

Bezkolizyjne przejście

Bezpieczne przejście dostępne wszystkim użytkownikom. Minimalna szerokość dla bezpiecznego przejścia dla pieszych wynosi 3m (przejście nadziemne), 4,5 (przejście podziemne). Jeśli występuje różnica poziomów należy zapewnić pochylnię. Istotnym elementem również jest stosowanie nawierzchni antypoślizgowych oraz niepowodujących zjawiska olśnienia.

Bezpośredni dostęp

W dostępności cyfrowej: dotyczy programów czytających. Umożliwia pominięcie powtarzających się stałych elementów serwisu. Dzięki wykorzystaniu skrótów klawiszowych dostęp do istotnych treści jest łatwiejszy i szybszy.

W dostępności architektonicznej: możliwość samodzielnego dotarcia do punktu docelowego, przez osoby z dysfunkcją narządu ruchu, bez konieczności korzystania z drogi "naokoło".

Dostęp alternatywny

to takie działania i rozwiązania organizacyjne, które zapewnią osobie ze szczególnymi potrzebami dostęp do budynku, ale nie w sposób samodzielny lub na zasadzie równości z innymi osobami (potrzebna pomoc innej osoby), albo które nie zapewniają dostępu do budynku podmiotu publicznego, ale umożliwiają skorzystanie z usług publicznych w inny sposób (np. online).

Dźwig osobowy

Jest to urządzenie o napędzie elektrycznym lub hydraulicznym. Stosowane do pionowego przemieszczania osób. Potocznie zwana winda.

Elastyczność użycia

Jedna z zasad uniwersalnego projektowania wskazująca, iż użycie powinno być udostępnione możliwie najszerszej grupie użytkowników.

Elementy dostępnościowe

Określenie to oznacza wszystkie elementy składające się na dostępne otoczenie. Są w tej grupie zarówno elementy budynków (drzwi, korytarze, pomieszczenia, otoczenie), elementy wyposażenia (systemy informacji, meble, urządzenia wspomagające), elementy organizacji przestrzeni (ustawienie mebli), elementy organizacji funkcjonowania instytucji (regulaminy, standardy, informacji i komunikacja).

Faktura kopułkowa

Wykorzystywana w systemie prowadzącym - ostrzegawczym. Ułożenie kopułek może być w układzie prostokątnym lub przekątnym.

Faktura ostrzegająca

Wykorzystywane w systemie prowadzącym. Jej zastosowanie najczęściej występuje w niebezpiecznych punktach, np. przejścia dla pieszych. Może być faktura stożkowa czy kopułkowa.

Faktura prowadząca

Wykorzystywane w systemie prowadzącym. Jej celem jest umożliwienie poruszania się w przestrzeni osobom z niepełnosprawnością wzroku. Faktura może mieć postać sztabek, żeber.

Faktura stożkowa

Wykorzystywana w systemie prowadzącym - ostrzegawczym. Ułożenie stożków może być w układzie prostokątnym lub przekątnym.

Identyczne zastosowanie

Jedna z zasad uniwersalnego projektowania wskazująca wprowadzanie rozwiązań bez skoncentrowania na jakimś rodzaju niepełnosprawności. Identyczne zastosowanie ma na celu zastosowania jednego rozwiązania, które będzie użytkowane przez każdego użytkownika (osobę starszą, dziecko, osobę niepełnosprawną na wózku, matkę z wózkiem dziecięcym, itd.)

Kontrast dotykowy

Różnica faktur pomiędzy powierzchniami np. pomiędzy gładką nawierzchnią chodnika a chropowatą nawierzchnią płytki sygnalizacyjnej TGSI.

LRV

Light Reflectance Value – poziom odbicia światła od powierzchni. Zasady pomiaru poziomu odbicia światła zostały opisane w brytyjskiej normie BS8493:2008+A1:2010. Na podstawie wartości wskaźnika LRV można m.in. prawidłowo projektować kolorystykę wnętrza z uwzględnieniem zachowania wystarczających kontrastów pomiędzy powierzchnią podłóg, ścian, sufitów i wyposażenia. Wartości wskaźnika LRV są podawane przez wielu producentów materiałów wykończeniowych. Można je również znaleźć w brytyjskiej normie BS 8300:2009.

Miejsca odpoczynku

Miejsca umożliwiające odpoczynek w pozycji siedzącej. Ławki z podparciami, pochwyty ułatwiające siadanie i wstawanie. Wskazane usytuowanie w pobliżu pasa ruchu pieszego w sposób niekolidujący z ruchem w przebiegu trasy wolnej od przeszkód.

Miejsce parkingowe dla osób uprawnionych

Miejsce parkingowe dla osób z niepełnosprawnością jest wyznaczonym miejscem postojowym, oznaczone białą kopertą na niebieskim tle również oznakowany znakiem pionowym D-18a i uzupełniającą go tabliczką T-29.

Miejsce postojowe

Powierzchnia, wydzielenie części terenu przeznaczonego do postoju samochodów. Minimalne wymiary: samochód osobowy 2,5 m szer. i 5 m dł., samochód użytkowany przez osobę z niepełnosprawnością 3,6 szer. i 5 m dł., samochód ciężarowy 3,5 szer. i 8 m dł.

Niski poziom wysiłku fizycznego

Jedna z zasad projektowania uniwersalnego. Proponowane rozwiązanie powinno być możliwe do użycia bez dużego nakładu siły.

Osoba głuchoniewidoma

Osoba, która ma uszkodzony zarówno wzrok jak i słuch. W poznawaniu świata korzysta z tego zmysłu, który jest lepiej funkcjonujący – czasem więc korzysta z aparatów słuchowych, czasem z bardzo mocnych okularów lub lup. Właściwie nie zdarza się sytuacja, w której osoba głuchoniewidoma ma stuprocentowy brak wzroku i słuchu.

Osoba niewidoma

Osoba, która nie widzi i ma tylko „czucie światła”. Informacje zbiera przy pomocy słuchu i dotyku. Jest to określenie, którego ludzie używają, żeby mówić o sobie. Jest w powszechnym użyciu (patrz Polski Związek Niewidomych). Tylko niewielka część osób niewidomych obecnie wykorzystuje alfabet Braille’a. Znacznie częściej posługują się przy korzystaniu z komputerów ze zwykłej klawiatury i czytników ekranu.

Osoba słabowidząca

osoba, która ma uszkodzony wzrok, ale to nadal on jest podstawowym lub jednym z podstawowych sposobów zbierania informacji. Różnice w widzeniu kształtów, kolorów, ocenie odległości mogą być bardzo duże.

Osoby po amputacji kończyn/y

Osoby po chirurgicznym zabiegu, polegającym na częściowym lub całkowitym usunięciu kończyn/y.

Mogą korzystać ze wszystkich wymienionych rozwiązań technicznych - wózków, kul, protez itp.

Osoby ze szczególnymi potrzebami

Osoby starsze, osoby z niepełnosprawnością lub inne osoby mające trwale lub czasowo naruszoną sprawność w zakresie mobilności czy percepcji (np. ludzie poruszający się przy pomocy kul, protez, wózków, słabi, chorujący, niesłyszący, niedowidzący, z trudnościami manualnymi i poznawczymi, osoby z wózkiem dziecięcym, z ciężkim bagażem itp).

Osoby z niepełnosprawnością narządów ruchu

poruszające się na wózku, korzystające z chodzików lub kul ortopedycznych. Część osób nie korzysta z żadnych sprzętów i ich niepełnosprawność nie jest widoczna na pierwszy rzut oka.

Paraplegicy

osoby, które mają całkowicie niesprawne nogi i w pełni funkcjonujące ręce. Korzystają zwykle z wózków i mają w pełni sprawne ręce.

Pas komunikacyjny chodnika

Wydzielona trasa piesza. Zaleca się zachowanie minimalnej szerokości 2,0 m umożliwiając swobodne minięcie się dwóch osób, poruszających się z pomocami lub na wózkach. Lokalne zwężenie pasa nie powinno wynosić mniej niż 1,25 m, tak aby umożliwić swobodne przejście np. osobie na wózku lub pieszej wraz z psem przewodnikiem lub osobą asystującą.

Pas komunikacyjny chodnika

Wydzielona trasa piesza. Zaleca się zachowanie minimalnej szerokości 2,0 m umożliwiając swobodne minięcie się dwóch osób, poruszających się z pomocami lub na wózkach. Lokalne zwężenie pasa nie powinno wynosić mniej niż 1,25 m, tak aby umożliwić swobodne przejście np. osobie na wózku lub pieszej wraz z psem przewodnikiem lub osobą asystującą.

Pas ostrzegawczy

Pies asystujący

specjalnie przeszkolony pies, który może służyć jako pomoc w poruszaniu się (przede wszystkim osobom niewidomym i słabowidzącym) lub wykonywaniu innych czynności

Platforma przyschodowa

urządzenie techniczne poruszające się na szynie umieszczonej wzdłuż schodów - zasilane elektrycznie. Pozwala ominąć schody osobie na wózku. Zwykle wymaga uruchomienia przez pracownika

Pochylnia

Wskazane, aby schody zewnętrzne w każdym przypadku były wprowadzane wraz z rozwiązaniem alternatywnym w postaci pochylni czy windy. Wymagana minimalna szerokość 120 cm.

Podnośnik

Podnośnik stanowi alternatywę pokonywania biegu schodów w miejscach, gdzie zastosowanie pochylni lub dźwigu osobowego jest niemożliwe. Zapewnia jedynie minimalny poziom dostępności.

Podnośnik platformowy

to urządzenie jest najczęściej używane w miejscach których nie może być zamontowana winda np. w budynkach zabytkowych.

Pole oczekiwania

Pole w okolicach przystanku komunikacji zbiorowej. Minimalne wymiary 90cm x 90cm. Wymaga się, aby do niego prowadził pas prowadzący. Wyznaczane na wysokości drzwi pojazdu, które są uniwersalnie dostępne dla wszystkich grup pasażerów: zarówno osób poruszających się na wózkach, osób z wózkiem dziecięcym, balkonikiem, osób niewidomych czy też starszych (miejsca dostępne z poziomu posadzki).

Poręcze

Powinny pełnić funkcję zabezpieczającą przed upadkiem z wysokości oraz wygodę pokonywania schodów, różnic poziomów. Mogą być stałe lub ruchome, poziome, pionowe i poziomo-pionowe.

Projektowanie uniwersalne

określone w Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych uniwersalne projektowanie jest podstawowym, domyślnym instrumentem realizacji dostępności. Termin ten odnosi się do rozwiązań, które są użyteczne dla wszystkich ludzi w jak największym zakresie, bez potrzeby adaptacji lub specjalistycznych zmian.

Prosta i intuicyjna obsługa

Jedna z zasad projektowania uniwersalnego. Rozwiązanie, które jest proste, zrozumiałe - niwelujące skomplikowane, niezrozumiałe chaotyczne rozwiązania. Np. może to być instrukcja obrazkowa.

Proteza bioniczna

Innowacyjne rozwiązanie w oprotezowaniu górnej lub dolnej kończyny. Sterowanie protezą polega na wykorzystaniu przekazu fal mózgowych docierających do systemu, który przekształca je na polecenie. Ruch protezy odbywa się poprzez wyobrażenie sobie czynności, którą użytkownik planuje wykonać.

Przestrzeń manewrowa

miejsce potrzebne do wykonywania różnych czynności. Mówimy o niej przede wszystkim w kontekście osób poruszających się na wózkach ale właściwej przestrzeni potrzebują wszyscy użytkownicy

Racjonalne usprawnienia

Konieczne i stosowne modyfikacje lub adaptacje, niepociągające za sobą nieproporcjonalnych i niepotrzebnych utrudnień, które są niezbędne w określonych przypadkach dla zapewnienia osobom o szczególnych potrzebach możliwości korzystania z dóbr i usług.

Rampa krawężnikowa

Najazd umożliwiający wygodny wjazd na krawężnik.

Schody ruchome

Urządzenie umożliwiające przewóz osób pomiędzy kondygnacjami budynku.

Schody zewnętrzne

Wskazane, aby schody zewnętrzne w każdym przypadku były wprowadzane wraz z rozwiązaniem alternatywnym w postaci pochylni czy windy. Wymagana minimalna szerokość 120 cm.

Spocznik

Element schodów lub pochylni stanowiący początek lub koniec
biegu lub przedzielająca biegi.

Strefa ciszy

Jest to wydzielony obszar w danej przestrzeni użyteczności publicznej lub środku transportu z myślą o osobach potrzebujących ciszy lub chociaż tłumienia hałasu.

System prowadzenia

Wykorzystanie kombinacji faktur, kolorów, celem umożliwienia samodzielnego poruszania się w przestrzeniach otwartych czy zamkniętych, przez osoby z niepełnosprawnością wzroku.

Technologie asystujące

Assistive Technologies. Wszelkie możliwe działania, rozwiązania umożliwiające większą niezależność osób niepełnosprawnych w funkcjonowaniu dnia co dziennego oraz społecznego.

Tetraplegicy

osoby, które mają porażone wszystkie kończyny. W niektórych przypadkach mogą częściowo używać z rąk, jak i z nóg, ale zakres tej ruchomości może być bardzo różny. Często korzystają z wózków – zarówno ręcznych, jak i elektrycznych.

TGSI

Tactile Ground Surface Indicators. System wypukłych płytek układanych w miejscach, gdzie potrzebne są dodatkowe punkty i linie nawigacyjne dla osób niewidomych i słabowidzących. Powinien być skontrastowany z nawierzchnią nie tylko kształtem ale i kolorem.

Totupoint

Urządzenie wykorzystujące głośnik i znacznik bluetooth. Umożliwia (z wykorzystaniem aplikacji na telefon) odnalezienie punktów w przestrzeni publicznej i budynkach.

Trasa wolna od przeszkód

Trasa, którą mogą swobodnie poruszać się wszyscy użytkownicy wraz z uwzględnieniem osób z obniżoną sprawnością ruchową, wzrokową (brak słupków, klombów, koszy na śmieci, itp.). Trasa taka może zawierać podjazdy lub windy, o ile są one wykonane zgodnie z wymaganiami dla osób niepełnosprawnych.

Tyflomapa

Mapa z wypukłymi elementami i napisami w alfabecie brajla - możliwa do odczytania dotykiem.

Użytkowni ekstremalny

To taki użytkownik, który potencjalnie może mieć największe trudności w skorzystaniu z budynku, chodnika, tramwaju czy strony internetowej.

Wymiary i przestrzeń dla podejścia i użycia

Jedna z zasad projektowania uniwersalnego. Wymiary i przestrzeń dla podejścia i użycia przez każdego użytkownika danego obiektu czy transportu.

Wózek aktywny

Przeznaczony dla osób z niepełnosprawnością pozwalającą na aktywny tryb życia. Napędzany własną siłą mięśni. Charakteryzuje się lekką wagą, szybkim składaniem (np. do samochodu), skrętnością. Często jest wykorzystywany w różnych dyscyplinach sportowych uprawianych przez osoby niepełnosprawne mogące się samodzielnie poruszać.

Wózek basenowy

Umożliwia osobie niepełnosprawnej wejście do basenu lub podróżowanie po plaży. Wyposażony jest w duże pneumatyczne koła, co stanowi ułatwienie dla asystenta osoby z niepełnosprawnością, w prowadzeniu wózka.

Wózek elektryczny

Przeznaczony dla osób ze znaczną niepełnosprawnością ruchową. Zasilany bateryjnie. Sterowany za pomocą dżojstika.

Wózek ewakuacyjny

służy do tego by osoby, które mają problem z poruszaniem się samodzielnie, w momencie gdy jest pożar lub ćwiczenia ewakuacyjne umożliwia sprowadzenie osoby po schodach w momencie gdy winda jest wyłączona. Żeby z niego skutecznie korzystać należy ćwiczyć stosowanie tego urządzenia w praktyce.

Wózek osoby niepełnosprawnej

Urządzenie pozwalające poruszać się osobom mającym problemy z chodzeniem.

Wózkowicz

potoczne określenie osoby poruszającej się na wózku. Upowszechniane m.in. przez p. Marka Sołtysa, czyli prezesa Towarzystwa Przyjaciół Szalonego Wózkowicza z Warszawy. Innym określeniem tej grupy użytkowników jest słowo „wózkersi”, które z kolei pojawia się przede wszystkim w kontekście sportowym.

Zauważalna informacja

Jedna z zasad projektowania uniwersalnego. Informacja, która ma dotrzeć do każdego odbiorcy niezależnie od niesprzyjających ku temu predyspozycji czy okoliczności (np. napisy, informacje głosowe, itp.)

Zintegrowane miejsca przesiadkowe

Miejsca, które umożliwiają sprawną i szybką zmianę środka transportu publicznego.